कुखुराको घर

• पहारिलो ठाउमा पुर्व पश्चिम लामो हुने र उत्तर दक्षिण मोहडा हुने गरी ब्रोइलरको लागि १ वर्ग फीट, लेयर्स, लोकल, न्यू हेम्पसायर, अष्ट्रालोर्पको लागि १.५ वर्ग फीट र गिरिराजको लागि २ वर्ग फीट क्षेत्रफल पुग्ने गरि खोर बनाउनुपर्छ |
• एक खोर देखि अर्को खोर १० मिटरको फरकमा र बस्ति देखि कम्तिमा २०० मिटर पर खोर बनाउनुपर्छ |
• खोर बढीमा ३० फिट चौडा र आवस्यकता अनुसार लम्बाईको बनाउने, जमिनबाट ठाउ हेरी १.५-२ फीट गार्होलगाउने र माथि बलियो जाली लगाउने | खोर छेउमा ७ फिट अग्लो हुनु पर्छ भने छानो गर्मीमा बढी गर्मि नहुने अनि जाडोमा चिसो नहुने गरि बनाउने सोहि अनुसार तापक्रम र हावाको व्यबस्था मिलाउने |
• लेयर्स, लोकल, ब्रोइलर र उन्नत कुखुरा एकै व्यक्तिले पाल्ने हो भने फरक फरक कम्पाउन्डमा पाल्नुपर्छ |
• खोरलाई राम्रोसंग चुना, फिनेल, आगोको ज्वालाले निर्मलीकरण गरेरमा ४ इन्च भुस बिछ्याउनु पर्छ, भुस चिसो भयो भने, गन्द आयो भने तत्काल फेर्नुपर्छ |

कुखुरा घरपालुवा पंक्षी भएकोले विषम वातावरणमा बाँच्न पूर्णरुपमा उत्पादन दिन नसक्ने हुनाले कुखुरालाई हर प्रकारले हर मौसममा सुविस्ता हुने किसिमको घरको व्यवस्था हुनुपर्दछ । राम्रो तरिकाले बनाएको घरमा कुखुरा पाल्दा सन्तोषजनक उत्पादन लिन सकिने र रोग व्याधिको संभावना कम हुने हुन्छ । कुखुरा घर पानी नजम्ने, पानी निकासरको राम्रो व्यवस्था भएको, पानी बढी सोस्न सक्ने किसिमको माटो भएको, जमिन केही भिरालो र बस्ती भएको स्थान भन्दा अलि पर भएमा उपयुक्त हुन्छ । कुखुरा घर व्यवस्थापन गर्दा रेखदेख गर्न पनि सजिलो हुने र वास्तीमा प्रदूषणको समस्या पनि नहुने किसिमले स्थानको छनौट गर्नुपर्दछ । हिउँदमा बढी जाडो स्थानमा  घरको मोहडा पूर्व वा दक्षिण पारेर बनाइएमा दिउँसोको घाम प्रशस्त मात्रामा प्राप्त हुन सक्छ ।

कुखुरा घरको भूइँ सकभर सिमेन्ट र कंक्रिटबाट बनाई हल्का किसिमले स्लोप –भिरालो) राखिएमा सफागर्न सजिलो हुन्छ । गर्मी स्थानमा घरको गारो जगबाट  २ (३ फिट अग्लो बनाई त्यसमाटि जाली लगाइएको हुनु पर्दछ भने चिसो स्थानमा झ्यालको व्यवस्था गरेर गारो लगाउनु राम्रो हुन्छ । घरको गारोको उचाई कम्तीमा ७ फीट र चौडाई ३० देखि ४० फिट भएमा घर मित्र हावाको संचार राम्रो हुन सक्छ । कुखुरा घरको झ्याल गर्मीको समयमा खुल्ला राख्ने र जाडोको समयमा पर्र्दा लगाउने गर्नु पर्दछ । कुखुराको दानाको बोरा वा अन्य त्यस्तै सस्तो सामाग्री प्रयोग गरी पर्दा बनाउन सकिन्छ । कुखुरा घर बनाउँदा सकभर सस्तो स्थानीय सामाग्रीको प्रयोग हुने गरी र मर्मत खर्च पनि सस्तो पर्ने तथा घर स्वस्थकर समेत हुने हिसावले बनाउनु पर्दछ । कुखुरा घर बजारबाट नजिक आगलागीबाट सुरक्षित, अन्य चरा, विरालो, न्याउरीमुसा लगायतका हिंस्रक जन्तु जनावरहरु पस्न नसक्ने किसिमको हुनु पर्छ ।

कुखुरा घर निर्माण गर्दा ध्यान दिनुपर्ने कुराहरु

स्थान छनौट

पानी नजम्ने, पानीको निकासको व्यवस्था भएको, पानी सोस्न सक्ने सकभर बलौटे माटो भएको, बस्ती र कुखुरा फार्महरुभन्दा टाढा, बजार व्यवस्थापन, यातायातको सुविधा भएको स्थान छनौट गर्न राम्रो हुन्छ ।

मोहडा

कुखुरा घरको लम्बाई पूर्ब पश्चिम फैलीएको र दक्षिण मोहोडा पर्ने गरी जाडो याममा पनि खोरभित्र सूर्यको प्रकाश सोझै खोरभित्र जान सक्ने खालको हुनुपर्छ ।

जग

कुखुरा घरको भार थाम्न सक्ने बलियो जग हुनुपर्छ । इट्ठा, कंक्रिट, कंक्रिट ब्लक वा अन्य स्थाई सामाग्री को प्रयोग गरी धमिरा नलाग्ने गरी निर्माण गर्नु राम्रो हुन्छ । वर्षाको याममा जमिनको पानी घरभित्र पस्न नपाओस भनेर जगको उचाई जमिनबाट करीब २ देखि ३ फीट हुनु राम्रो हो ।

चौडाई

डिप लिटर प्रणाली र प्राकृतिक तवरको भन्टीलेशन प्रणाली अनुरुप पाल्दा कुखुरा घरको चौडाइ बढीमा ३० फीटसम्म राख्न सकिन्छ । तर हाल कृषकहरुले अपनाई आएको व्यवस्थापन प्रणालीमा २० फीट चौडाईमा राम्रो नतिजा देखिएको छ । चौडाई बढी भएमा खोरभित्र हावाको ओहोरदोहोर कम हुने र कुखुरामा विभिन्न समस्या देखिन सक्छ । घरको लम्बाई पनि आवश्यकता अनुसार ३०० देखि ४०० फीटसम्म राख्न सकिन्छ ।

भुँई क्षेत्रको निर्माण

सिमेन्ट र कंक्रिट भुँई सफा गर्न र पखाल्न सजिलो हुन्छ तर यसको निर्माण खर्र्च अलि महगो पर्छ । माटो माथि बालुवा र इँटा राखेर पनि सानो स्केलमा कुखुरा पाल्न सकिन्छ तर यसमा भुँई सफा गर्न अलि बढी मिहेनत गर्नु पर्छ र एक ब्याचबाट अर्को ब्याच कुखुरा राख्ने बिचको अवधि लामो राख्नुपर्ने हुन्छ । धोईपखाली गर्दा सजिलोको लागि चौडाईपट्टि हल्का स्लोप परेको हुनुपर्छ ।

उचाई

खोरको लम्बाईपट्टि पर्खालको उचाई ७ फीट र धुरीको उचाई १० फीट हुनुपर्छ । गर्मी ठाउँमा खोरको लम्बाईपट्टिको उचाई ९ फिट र धुरीको उचाई ११ देखि १२ फिट हुनुपर्छ ।

साईड भित्ता

भुँईबाट बढीमा २—३ फीट उचाईसम्म ईटाको पर्खाल बनाउने । त्यसपछि तारको जाली राख्नु पर्छ यसले खोरभित्र प्रसस्त उज्यालो आउनुको साथै बाहिरी वस्तु छिर्न सक्तैन र हावाको आवागमन पनि भई रहन्छ । कुखुरालाई हावा, पानी, र घामबाट सुरक्षा प्रदान गर्न कखुरा घरको लम्बाई पटिको दुई साईडमा पर्दा लगाउनु पर्छ । साना घरमा हातबाट र लामो घरमा यान्त्रिक तरिकाले आवश्यकतानुसार पर्दा खोल्ने र बन्द गर्न सकिन्छ ।

छाना

छानामा खोरभित्र तातो र चिसो दुवै कम गर्ने गुण भएको सामाग्रीको प्रयोग गरी बनाउनु राम्रो हुन्छ । छाना खोरको पर्खालबाट ३ फीट बाहिर निस्किएको हुनुपर्छ यसले वर्षादमा पानीको छिटा भित्र छिर्नबाट रोक्छ र गर्मीको याममा सितल प्रदान गर्न मद्दत गर्छ । यदि टिनको छाना राखेको भए जाडोको समयमा छानो माथि पराल वा घाँसपात राखेर खोरभित्र न्यानो पार्न सकिन्छ । आधुनिक कखुरा घरभित्र चिसो र तातोको मात्रा कम गर्न कुखुराको घरभित्र छानोको मुनी एक विशेष प्रकारको सामाग्री (ईन्सुलेटिङ्ग मेटिरियल) प्रयोग गर्न सकिन्छ । यस्तो सामाग्री बजारमा उपलब्ध छ ।