अन्तरबाली
एकै समयमा दुई वा सोभन्दा बढी बालीहरू एकै ठाउमा रोपी खेती गर्ने तरीकालाई ‘अन्तरबाली’ भनिन्छ । प्रतिइकाई क्षेत्रबाट अधिकतम फाइदा लिनका लागि अन्तरबाली प्रणालीलाई उपयुक्त मानिन्छ । अदुवा रोपेपछि बाली तयार हुनका लागि झण्डै ९ महीना लाग्ने भएकाले अदुवाखेतीबाट अधिक फाइदा लिन स्थानीय मौसमअनुसार तपसिलका अन्तरबाली प्रणाली अपनाउन सकिन्छ । यो बालीलाई मुख्य बाली तथा घुसुवाबालीका रूपमा पनि लगाउन सकिन्छ । अन्तरबाली प्रणालीहरूमध्ये अदुवा–मकै अन्तरबालीलाई सबैभन्दा सफल प्रणाली भएको मानिन्छ । अन्तरबाली छनौट भने हामीले स्थानीय हावापानीअनुरूप गर्नुपर्दछ, जसको फलस्वरूप बढी उत्पादन भई बढी फाइदा हुन्छ । अदुवालाई घुसुवाबालीको रूपमा विभिन्न फलपूmलका बगैंचाहरू (आप, लिची, सुन्तला आदि) मा पनि लगाउन सकिन्छ । अदुवासग गर्न सकिने अन्तरबालीहरूमा
अदुवा+मकै अदुवा+रहर अदुवा+खुर्सानी अदुवा+ढैंचा
अदुवा+सूर्यमुखी अदुवा+केरा आदि मुख्य पर्दछन् ।
अन्तरबालीका फाइदाहरू
⦁ स्थानीय स्रोत–साधनको सदुपयोग
⦁ बाली सखाप हुने जोखिमबाट सुरक्षा
⦁ झारपात नियन्त्रण एवम् रोकथाम
⦁ रोग–कीराहरूको नियन्त्रण
⦁ भूक्षय नियन्त्रण
⦁ उत्पादनमा फाइदा
⦁ आर्थिक लाभ
⦁ जैविक विविधीकरणमा वृद्धि
⦁ खाद्य तथा पोषणमा सुधार
तस्वीर ७: अदुवा–मकै अन्तरबाली
मकैसँग अदुवा अन्तरबाली प्रविधि विकासका लागि कृषि अनुसन्धान केन्द्र, पाख्रीबासले बाîय अनुसन्धान स्थलहरूमा सञ्चालन गरेको ३ वर्षे अनुसन्धानको नतीजाबाट एक ठाउमा दुई बोट मकै राख्नाले मकैको बिरुवा–संख्या कायम भई मकैको उत्पादन राम्रो हुनुको साथै अदुवाको उत्पादन पनि राम्रो भएको देखियो । उक्त अनुसन्धानमा २ बोट मकै १०० से.मी. ह ५० से.मी.को दरूीमा लगाई २ लाइन मककौ बीचमा ५० से.मी. ह २५ से.मी.को दूरीमा अदुवा लगाउदा परम्परागत कृषकको चलनभन्दा राम्रो उत्पादन र नाफा लिन सकिने निष्कर्ष निकालिएको छ । व्यावसायिक रूपमा वर्षेनी एउटै बारीमा अदुवाखेती गर्नुहुदैन । वर्षैपिच्छे एउटै जग्गामा अदुवा लगाएमा रोग–कीराको प्रकोपमा वृद्धि हुने तथा माटाको उर्वराशक्तिमा ह्रास आउने हुन्छ । फलस्वरूप उत्पादन घट्दछ । तसर्थ, अदुवाखेती गर्दा बालीचक्र अपनाउनुपर्दछ भने तीन वर्षे बालीचक्रमा एक वर्ष भने कोसेबाली लगाउनुपर्दछ ।