ओइलाउने रोग (Wilt)
यो रोग पनि शंकाणु (Ralstonia solanacearum) द्वारा लाग्ने रोग हो । यो रोग बीउ र माटाबाट पनि सर्न सक्ने प्रकृतिको हुन्छ । भारतको केरला, उडिसा र सिक्किम क्षेत्रमा यो रोग व्यापक रूपमा फैलिएको पाइन्छ । २०५४–५५ को अदुवा रोग सर्वेक्षणअनुसार नेपालमा भने मोरङको लेटाङ, झापाको बाहुनडागी र स्याङ्जाको करेनडाडा पकेट क्षेत्रहरूमा मात्र यो ओइलाउने रोग देखा परेको थियो। हालको अवस्थामा यो रोग नेपालमा त्यति व्यापक भइसकेको छैन ।
तस्वीर ११: ओइलाउने रोग
रोगको लक्षण
ओइलाउने रोगको लक्षण प्रायः साउन–पहिले पातहरू ओइलाएजस्ता देखिन्छन्। पातका किनारा तलतिर फर्केर बेरिएजस्ता देखिन्छन् । रोगको विकसित अवस्थामा सराहरू सुक्दछन् र गानाको वृद्धि रोकिन्छ । गानामा शंकाणुको संक्रमण भएपछि कुहिन्छन् । कुहिएको गानाबाट अण्डा कुहिएजस्तो नराम्रो दुर्गन्ध आउछ । सडेको भाग निचोर्दा पीपजस्तो लेदो बाहिर आउछ । रोग लागेको लक्षण देखिएको संक्रमित बिरुवाको जरा वा गानो काटेर सिसाको सफा पानीको गिलासमा १ देखि ५ मिनेटसम्म डुबाएर राखेमा, शंकाणुबाट ओइलाउने रोग उत्पन्न भएको भए, काटेको ठाउबाट पीपको लेदो पानीमा तलतिर झरेको देख्न सकिन्छ।
रोग व्यवस्थापन
अदुवाको ओइलाउने रोग एकदमै जटिल एवम् गम्भीर रोग हो । यो रोग लागिसकेपछि रोकथाम गर्न निकै कठिन पर्दछ, तापनि तल उल्लेखित उपायहरू अपनाएमा कहेी हदसम्म रोगको पक्रापेलार्इ कम पार्न सकिन्छ ।
कानूनी बन्देज
नेपालभित्र ओइलाउने रोगको समस्या भएका पकटे क्षत्रे पहिचान भइसकेपछि त्यस्ता रोगी ठाउमा उत्पादन भएको अदुवा कमसेकम बीउका लागि अन्यत्र लजौन काननूी रूपमा बन्देज लगाइनुपर्दछ, वा रोगमुक्त क्षेत्रमा रोगग्रस्त क्षेत्रमा उत्पादित बीउ प्रयोग गर्नुहुदैन ।
स्वस्थ बीउको प्रयोग
रोगी अदुवाको गानाहरू बीउका लागि छनौट गरिनुहुदैन । बीउका लागि भनेर ओइलाउने रोगको समस्या भएको क्षेत्रबाट अदुवा लिनुहुदैन ।
लामो बालीचक्र
ओइलाउने रोगको शंकाणु लामो अवधिसम्म माटामा बाच्न सक्ने भएकाले कम्तीमा तीन वर्ष एउटै जग्गामा अदवुा लगाउनहुदैन। अदवुाको अतिरिक्त आलु, गोलभेंडा, खुर्सानी, भण्टा, बदाम आदिमा पनि यो रोग लाग्ने भएकाले बालीचक्रमा यी बालीहरू समावेश गरिनुहुदैन ।
रासायनिक विधिबाट रोकथाम
ओइलाउने रोगको शंका उत्पन्न भएमा स्ट्रेप्ट्रोसाइक्लीन २०० पी.पी.एम. (२ ग्राम प्रति १० लिटर पानी) का दरले बनाएको घोलमा १ घण्टासम्म बीउगानो डबुार्इ बीउ–उपचार गर्ने र सोहि घालले माटो पनि उपचार गरमो केही हदसम्म ओइलाउने रोगको रोकथाम गर्न सकिन्छ । अदुवा रोप्ने माटामा ब्लिचि· पाउडर पय्रागे गर्नाले पनि यसको राकेथाम गर्न सकिन्छ ।