खाडलमा भण्डारण
यस्तै समस्यालाई सम्बोधन गर्नका लागि राष्ट्रिय अदुवाबाली अनुसन्धान कार्यक्रम, कपुरकोटले सुरक्षित भण्डारणका लागि विभिन्न अनुसन्धानका परीक्षणहरू सञ्चालन गरेको छ । कृषकहरूले परम्परागत खाडल भण्डारण तरीकासग अन्य ४ किसिमका भण्डारण प्रविधिको दुई वर्षसम्म गरिएको मूल्याङ्कनमा एउटा खाडललाई काठको फल्याकले ढाकी २ पाइपको भेन्टिलेसन सुविधा भएको खाडल सबैभन्दा उपयुक्त देखिएको छ । साथै, सेलार स्टोर थोरै खर्चिलो भए तापनि सुरक्षित भण्डारणका लागि अर्को उपयुक्त प्रविधि मान्न सकिन्छ । यिनीहरूको विशेषता तल दिइएको छ।
खाडल भण्डारणको विशेषता
⦁ वर्षाको पानी नजम्ने अग्लो ढिस्कोमा ३ फिट लम्बाइ, ३ फिट चौडाइ र ३ फिट उचाइ भएको खाडल बनाउने
⦁ खाडलभित्र पराल, पात–पति·र आदि जलाएर वा बिषादी छर्केर निर्मलीकरण गर्ने
⦁ खाडलको पींधमा बालुवा वा धानको भुस वा काठको धूलाको एक इञ्च मोटो तह बिछ्याउने उपचार गरिएका अदुवाका गानाहरू बोक्रा नखुइलिने गरी चाङ लगाएर ६ इञ्च बाकी राखी पूरा खाडल भर्ने
⦁ काठको फल्याकले खाडल ढाक्ने र खाडलको बीच भागमा पर्ने गरी फल्याकमा प्वाल पारी २ इञ्च व्यासको ४ फिट लामो पाइप खडा पार्ने
⦁ फल्याकमाथि माटाले पुरेर पानी नपस्ने गरी गुम्बज बनाउने
⦁ खाडल बनाइएको ठाउमा खरको छानो भएको अस्थायी सानो छाप्रो बनाइदिने, जसबाट खाडलमा पानी नपस्न र तापक्रम घटाउनमा मद्दत पुगोस् ।
तस्वीर १४: भण्डारण विधि
भण्डारणमा ध्यान दिनुपर्ने कुराहरू
⦁ रोगी र बोक्रा खुइलिएका गानाहरूलाई भण्डारण गर्नुहुदैन
⦁ प्रत्येक वर्ष भण्डारण गरिने खाडल सकेसम्म नयाँहुनुपर्दछ
⦁ खाडलभित्र पानी पस्न दिनुहुदैन
⦁ खाडल १ मीटर गहिरो हुनुपर्दछ
⦁ बीउका लागि मात्र पय्रोग गरिने अदुवालाई बिषादीबाट उपचार गर्ने र खायन अदुवालाई बिषादी प्रयोग नगरी भण्डारण गर्नुपर्दछ
भण्डारणका विशेषताहरू
⦁ यो भण्डारण प्रविधि सस्तो र स–साना कृषकहरूले पनि अपनाउन सक्ने खालको छ
⦁ यस प्रविधिलाई मध्य–पहाडी क्षेत्रको १,००० देखि १,५०० मीटर उचाइसम्म सहज रूपमा अपनाउन सकिन्छ ।
⦁ यो प्रविधिबाट बीउ–अदवुालार्इ ४–५ महीना (मंसिरदेखि फागनु/चत्रै) सम्म सुरक्षित भण्डारण गर्न सकिन्छ। तस्वीर १४: भेन्टिलेशन भएको खाडल भण्डारण
⦁ भण्डारण गरिएको अदुवाको तौल भने जम्मा
५ देखि १०% सम्म घट्न जान्छ ।