स्थल छनौट

कुनै पनि जलाशयमा माछा हुर्काइ नियन्त्रित अवस्थामा गरिने उत्पादन कलालाई मत्स्यपालन भनिन्छ । नियन्त्रित अवस्थामा माछा पालनका लागि नियन्त्रण गर्न सकिने उत्पादन क्षेत्रको आवश्यकता पर्दछ । नियन्त्रित अवस्थामा माछा पालन गर्न पोखरी एक प्रमुख उत्पादन क्षेत्र हो । तराई क्षेत्रको गाउँघरमा विभिन्न धार्मिक, सामाजिक कार्यका लागि खनिएका पोखरीहरु मध्ये अधिकांश हाल मत्स्य पालनको लागि उपयोग भईरहेका छन् । तर माछा पालनको लागि उपयुक्त स्थल छनौट सम्बन्धि ज्ञानको अभावमा गलत स्थलको छनोटको कारणले निकै ठूलो संख्यामा निर्माण गरिएको पोखरीहरुमा मत्स्य पालन त्यति सफल हुन सकिरहेको छैन भने कतिपय पोखरीहरु मत्स्य पालनको लागि रुग्न वा मृत अवस्थामा छन् ।

• गुणस्तरयूक्त पर्याप्त पानीको सुविधा उपलब्ध भएको । वर्षाको भरमा वा पानीको पर्याप्त सुविधा नहुँदा पोखरी सुक्ने डर हुन्छ ।
• राम्रो माटो भएको स्थानमा १० ली./से. पानी नियमित उपलब्ध भएमा १५ कट्ठा सम्म माछापालन गर्न सकिन्छ ।
• माटो उर्वर तथा पानी अडाउन सक्ने हुनुपर्छ । यसका लागि दोमट चिम्ट्याईलो माटो सर्वोत्तम मानिन्छ ।
• पालिने माछाको लागि हावापानी अनुकुल हुनु पर्दछ ।
• पहिले देखि नै होचो वा अलि अलि भिरालो जमीन पोखरी बनाउन उपयूक्त हुन्छ भने बाढी पहिरो नलाग्ने क्षेत्र हुनु पर्दछ ।
• उत्पादन सामग्री तथा उत्पादित सामग्रीको बजार जति नजिक हुन्छ त्यतिनै उत्पादन लागत कम लाग्दछ ।