मलखाद

• गोलभेडाको उत्पादनमा मलखादको महत्वपूर्ण भूमिका हुन्छ । एक के.जी. गोलभेडा उत्पादन हुँदा विरुवाले नाइट्रोजन ६.१ ग्राम, फस्फोरस ७.० ग्राम, पोटास ७.४ ग्राम, क्याल्सियम ७.५ ग्राम, म्याग्नेसियम २.२ ग्राम र सल्फर ०.६ ग्राम आवश्यक पर्दछ ।
• खाद्य तत्वको प्रयोग गर्दा माटो परिक्षण गराई सन्तुलित खाद्यतत्वको प्रयोगमा ध्यान दिनुपर्दछ र सामान्यतया प्रति वर्ग मिटर जग्गामा आधा के.जी जति कृषि चुन प्रयोग गरेर जोत्ने र २०–२२ दिन जमिनलाई त्यतिकै छाडिदिने गर्नाले विरुवामा क्याल्सियमको कमीले टुप्पो कुहिने समस्या समाधान हुनाको साथै माटोको अवस्थामा सुधार ल्याउन सहयोग गर्दछ । चुनको प्रयोग गर्नु अगाडि माटो परिक्षण गरेर सिफारिस मात्रामा मात्र प्रयोग गर्नु लाभदायक हुन्छ ।
• माटोको उर्वरापन विचार गरी प्रति रोपनी जग्गामा १ सय के.जी. कुखुराको कुहिएको सुली, १५ सय के.जी. राम्ररी पाकेको गोबर मल, डी.ए.पी. १० के.जी., पोटास ५ के.जी., जिंक र वोरेक्स आधा–आधा के.जी. मिसाउनु उपयुक्त हुन्छ (जिंक तथा बोरोनको अत्याधिक प्रयोगले विरुवामा नकारात्मक असर पर्न जाने हुँदा एक वर्ष प्रयोग गरेपछि सामान्यतया २–३ वर्षसम्म प्रयोग गर्नु लाभदायक हुँदैन) ।
• माथिको मलखादको साथै एक रोपनी जग्गामा निम वा तोरी वा चिउरीको पिना २५ देखि ३० के.जी.को दरले माटोमा प्रयोग  गर्नाले माटोमा रहेका धमिरा कमिला लगायतका कीरा कम गर्नका साथै निमाटोडको प्रकोप समेत कम हुन्छ ।
• यदि प्रति बोटको हिसाबले यदि मलखाद प्रयोग गर्ने हो  भने ५ के.जी कम्पोष्ट, २५ ग्राम डि.ए.पी, १० ग्राम पोटास, बोरेक्स, जिंक आधा–आधा ग्राम प्रयोग गर्ने । बेर्ना सार्नुभन्दा एक हप्ता अगाडि ३० से.मी गहिरो र ४० से.मी चौडा कुलेसो बनाई उपरोक्त मल प्रयोग  गर्दा विरुवालाइ फाइदा पुग्दछ ।
• मलखादको समुचित प्रयोगको लागि माटो परीक्षण गराएर सिफारिस मात्रामा प्रयोग गर्नु अत्यावश्यक हुन्छ ।
• गोलभेडाको उत्पादन बढाउन विरुवा रोपेको २ महिना जति पछि,  नाइट्रोजन र पोटास क्रमशः१० ग्राम,१० ग्रामको दरले दिनु पर्दछ । गोलभेडामा तोरीको पिना तथा बायोग्याँसको लेदोको प्रयोगले उत्पादन बढाउन सहयोग गर्ने हुनाले  विरुवाको अबस्था विचार गरी प्रति बोट ३० ग्राम पिना र १ के.जी गोबर ग्याँसको लेदो प्रयोग गरी माटोले छोप्दा उत्पादन बृद्धिमा सहयोग गर्र्दछ ।

हाल थोपा सिचाइ प्रणालीबाट पानी तथा माटोमा घुलनशिल मलखाद प्रयोग गर्ने चलन नेपालमा  समेत बढीरहेका सन्दर्भमा माटो रहित विभिन्न मिडिया तथा माटो सहितको गोलभेडा खेतीको लागि निम्नानुसार खाद्यतत्वहरुको प्रयोग गर्न सकिन्छ :