लहरे तरकारी बालीका मुख्य-मुख्य रोग, कीरा तथा विकृतिहरु र तिनको समाधान
लहरे तरकारीका मुख्य रोगहरु तथा ब्यवस्थापन
१. पाउडरी मिल्ड्यु (चित्र :१)
लक्षण
पातको माथिल्लो सतहमा हल्का सेता वा कैला रंगका थोप्ला देखिन्छ र फलहरु साना एवं गुणस्तरहिन हुन्छ
समाधान
तलका पातहरु काटेर जम्मा गरी जलाउने, समुचित खाद्यतत्वको प्रयोग गर्ने र केराथिन २ मि.लि. प्रति लिटर पानीमा मिसाई छर्ने । विरुवा सरेपछि गहुँत पानीको मिश्रण वा झोलमलको ८–१० दिनको फरकमा नियमित प्रयोग गरेमा यसको प्रकोप कम हुन्छ ।
२.डाउनी मिल्ड्यु ( चित्र :२)
लक्षण
पातको तल्लो भाग पानीले भिजेजस्तो देखिन्छ र पछि पातको माथिल्लो भागमा चहकिला पहेला थोप्ला देखा पर्दछन् ।
समाधान
रोगले ग्रसित पातहरु जम्मा गरी जलाउने, समुचित खाद्यतत्वको प्रयोग गर्ने र कासु वी १ मि.लि र २ ग्राम कपरअक्सिक्लोराईडयुक्त बिषादी १ लिटर पानीमा मिसाई छर्ने ।
३.एन्गुलर लिफ स्पट (चित्र :४)
न्यानो तथा आद्र समयमा यो समस्या देखा पर्दछ ।
समाधान
पानी तथा शित परेको वेलामा वारीभित्र नपस्ने, कासु वी १ मि.लि र २ ग्राम कपरअक्सिक्लोराईडयुक्त बिषादी १ लिटर पानीमा मिसाई छर्ने
४. दाद (चित्र :५–६)
चिसो रात तथा वढी आद्रता भएको समयमा यो समस्या देखा पर्दछ । गाढा ढुसीले दाग ढाक्दछन् । पात, फल र भर्खरका मुनामा बढी मात्रामा यो समस्या देखा पर्दछ
समाधान
सरसफाईमा ध्यान दिने ,मेन्कोजेव युक्त बिषादी २ ग्राम प्रति लिटर पानीमा मिसाएर छर्ने
५.एन्थ्राकनोज (चित्र :३)
लक्षण
पातमा रातो खैरो सुख्खा थोप्ला बन्दछ र पात मर्दछ । बिशेष गरी ढिला रोपेका बिरुवामा यो समस्या देखा पर्दछ
समाधान
सरसफाईमा ध्यान दिने , मेन्कोजेव युक्त बिषादी २ ग्राम प्रति लिटर पानीमा मिसाएर छर्ने
६.जरामा गाँठापार्ने जुका ( चित्र :८)
लक्षण
बिशेष गरी हल्का बलौटे माटोमा बढी प्रकोप हुन्छ । विरुवा होचा भई पातको आकार समान हुदैन र वोट ओइलाउँदछ
समाधान
फल टिप्ने कार्य सकिएपछि जरासहित बोट उखेल्ने, माटोको निर्मलीकरण गर्ने ।वालीचक्र प्रणाली अबलम्वन गर्ने
७.मोजाईक भाईरस (चित्र :७)
लक्षण
नयाँ पातका नशा वरिपरि हरियो र पहेलो धव्वा देखिन्छन् । पातहरु घुम्रेका एवं तल माथि उठेका हुन्छन् । वोटमा फुल लाग्दैन ।
समाधान
ग्रसित बोटहरु उखेलेर जलाउने र चुसाहा कीरा नियन्त्रण गर्न दैहिक बिष २ मि.लि. प्रति लिटर पानीमा मिसाएर छर्ने । दुध (१० मि.लि. प्रति लिटर पानी) र गाई बस्तुको पिसाव र पानी (१ः५) पालै पालो गरी ४–५ चोटि छर्दा रोगको प्रकोप न्युनीकरणमा सहयोग पुग्दछ ।
लहरे तरकारी बालीका मुख्य कीराहरु
१.काँक्रोको रातो खपटे (चित्र :१३)
लाभ्रेले बिरुवाका जरा भित्र पसेर खान्छन् र यिनले जमिनको सतह छोएका पात,डाँठ, मुल हाँगा र फलमा भित्र पसी खान्छन् भने बयस्कले पातको हरियो पर्दाथ खान्छन् ।
समाधान
बिहानीपख वयस्कलाई टिपेर मार्ने एवं निममा आधारित बिषादी २ मि.लि. प्रति लिटर पानीका दरले प्रयोग गर्ने
२. खैरा तथा निला खपटे (चित्र :१४)
माथि रातो खपटेमा बताए अनुसार क्षति गर्दछ र नियन्त्रणको लागि माथि उल्लेखित विधि अपनाउने
३.लाही कीरा (चित्र :९)
यिनिहरुले बिरुवाको रस चुस्दछन् तथा मोजाईक भाईरस सार्ने कार्य गर्दछन्
समाधान
झोलमल (१ भागमा ५ भाग पानी मिसाएर) छर्ने , सुर्तीको पात, गहुँत र पानी मिसाएर छर्ने वा नियन्दैत्हिरण नभएमा दैहिक बिषको प्रयोग गर्ने ।
४.सेतो झिँगा (चित्र :१०)
यिनिहरुले बिरुवाको रस चुस्दछन्
समाधान
स्टिकि ट्रयापको प्रयोग गर्ने,निमजन्य बिषादीको प्रयोगले कीराले अण्डा पार्न सक्दैन र संख्या नियन्त्रण गर्न सहयोग पुग्दछ, यदि नियन्नण नभएमा दैहिक बिषादी इमिडाक्लोरपिड ( ३ लिटर पानीमा १ मि.लि.) मिसाएर छर्ने तर यसको पर्खने अवधि लामो भएकोले गर्दा बजारमा लहरे तरकारी लैजाने वेलामा प्रयोग गर्नु हुदैन ।
५.फल कुहाउने औसा (चित्र :११)
पोथि झिंगाले फुल पार्ने अंगको सहायताले डाँठ,फुल वा फलमा छेडेर फुल पार्दछ जसवाट औसा निस्किएर क्षाति गर्दछ
समाधान
ग्रसित फल तथा फुल टिपेर बिषादीमा डुवाई खाडलमा पुर्ने
भालेको संख्या नियन्त्रण गर्न क्युल्युरको प्रयोग गर्ने । पानीमा, चिनि वा सख्खर मिसाई प्रति लिटरमा १ मि.लि.का दरले मालाथियन मिसाई वाली लगाएको क्षेत्रको केही ठाउँहरुमा छर्ने । पाकेका, फर्सी, काँक्रा वा तरबुजाका केही भाग काटेर वाटा वा माटोको कतारीमा १–२ मीटर उचाईमा केही पानी हालेर राख्ने र सो पानीमा ५–७ थोपा मालाथियन झोल मिसाउने ।
६. स्पाईडर माईट (चित्र :१६)
यसले कलिला मुन्टा र पातबाट रस चुसि बिरुवाको बृद्धि हुदैन र पात गुजमुज भई शुरुको अबस्थामा भाईरस संग मिल्दोजुल्दो लक्षण देखाउँदछ ।
समाधान
खनिज तेल १५ मि.लि. प्रति लिटर पानीमा मिसाई छर्ने वा केल्थेन २ मि.लि. प्रति लिटर पानीमा मिसाई छर्ने
७. पतेरो ( चित्र :१५)
यस कीराका माउ र वच्चाले पात र डाँठवाट रस चुस्दछन्
समाधान
जालीको सहायताले माउ र वच्चालाई बिहानीपख पक्रेर मार्ने, झोलमलको प्रयोग ८ देखी १० दिनको फरकमा गर्ने
लहरे तरकारी बालीमा देखा पर्ने केही प्रमुख समस्याहरु
फल बाङगाटिङगा हुनु (चित्र :१७)
राम्रोसंग पोलिनेसन नभएमा, रोग लागेमा, मौसममा उतारचढाव आएमा (धेरै तातो, चिसो ) धेरै वा कम मलखाद दिएमा,सुक्ष्म तत्वको कमी भएमा यस प्रकारकव् समस्या देखा पर्दछ ।
समाधान
पोलिनेसनको लागि फुल फुलेको समयमा मौरी राख्ने , ठिक मात्रामा मलखाद राख्ने ,उचित सिंचाई गर्ने , हर्मोन स्प्रे गर्ने र रोग नियन्त्रण गर्ने ।
बिभिन्न तत्बहरु कमी
नाइट्रोजन (चित्र :२६)
बिरुवाको बिकास ढिला तथा विरुवाका पुराना पातबाट पहेलोपन शुरु भइ पुरै विरुवा पहेलो हुने । नयाँ पातहरुको विकास रोकिने । झिना फलहरु फल्ने
समाधान
बिरुवाको अबस्था तथा बृद्दि बिचार गरी झोलमल वा अन्य नाइट्रोजन युक्त मलको प्रयोग गर्ने
फस्फोरस ( चित्र :२३)
बिरुवा बिस्तार बढ्ने आँख्लाहरु बिचको दुरी छोटो हुने । पातको रंग बैजनी हुने । कम एबं गुणस्तरहीन फल लाग्ने, फलमा बियाँ कम लाग्ने ।
समाधान
सन्तुलित खाद्यतत्वको प्रयोग तथा माटोको उपयुक्त पि.एच कायम गर्ने ।
पोटासियम (चित्र :२५)
पातहरु गुजुमुजु हुने जुन पुराना पातबाट शुरु हुने । पातको टुप्पो मर्ने । फलको असमान विकास हुने ।
समाधान
सन्तुलित खाद्यतत्वको प्रयोग तथा माटोको उपयुक्त पि.एच कायम गर्ने ।
क्याल्सियम (चित्र :२१–२२)
नयाँ तथा कलिला पात तथा बोटको मुनामा पहिलो लक्षण देखिने ।बृद्धि रोकिने तथा आँख्लाको दुरी कम हुने । पातको बरिपरीको भागको विकास नहुने तथा पात तलतर्फ मोडिने । बोटको । फलको टुप्पो कुहिने समस्या देखिने ।
समाधान
माटोको पि.एच उपयुक्त राख्न कृषि चुनको प्रयोग गर्ने । सन्तुलित खाद्यतत्वको प्रयोग गर्ने । चिलेटेड क्याल्सियम वा क्याल्सियमयुक्त अन्य सुक्ष्मतत्वको प्रयोग गर्ने ।
म्याग्निज (चित्र :२४)
पातको नशाहरुको बिचमा पहेला तथा हरिया धब्बा देखा पर्ने र पछि पात पहेलो हुने ।
समाधान
म्याग्निज सल्फेटको प्रयोग गर्ने ।
बोरोन( चित्र : १९–२० )
मुनाहरु मरेर विरुवाको बृद्धि विकास नहुने
समाधान
बोरेक्स माटो तथा बोटमा प्रयोग गर्ने
फलाम ( चित्र : २८)
नयाँ पातहरुको नशा हरियो र बिचको भाग पहेलो हुने तर पुराना पातहरु हरियो हुने ।
समाधान
माटोको पि.एच उपयुक्त राख्ने तथा सन्तुलित मलखादको प्रयोग, चिलेटेड आइरन वा आइरन भएको सुक्ष्मतत्वको प्रयोग गर्ने ।
मोलिब्लेडनम ( चित्र : २७)
नशाहरुको बिचमा सेतो हुने तथा पातको बरिपरीको भाग डढेजस्तो हुने । पुराना पातहरुमा पहिला लक्षण देखा पर्ने ।
समाधान
माटोको पि.एच उपयुक्त राख्ने तथा मोलिब्लेडनम युक्त सुक्ष्म तत्व प्रयोग गर्ने ।
