खायन तथा बिउ आलु उत्पादन प्रबिधि

लक्षण
रोगी विरुवाका पात खुम्चिन्छ, गुजुमुजिन्छ र क्रमशः तलतिर लत्रिन्छ र सम्पूर्ण विरुवाको वृद्धि नै रोकिन्छ ।
तलतलका पातहरुमा हरियो पहेंलो मिसिएको रंग देखापर्दछ ।
विरुवामा खस्रोपना देखिन्छ र रो गीपातमा पछि गएर रौंहरु पलाउन थाल्दछ ।– रोगी विरुवा, ठुटाहरु र दानाहरुलाई जम्मा गरेर जलाउने ।

व्यवस्थापन
सानो दाना आलु बिउको लागि प्रयोग नगर्ने ।
भरसक चिसो मौसममा बिउ उत्पादन गर्ने ।

लक्षण
रोगले विरुवाको जुनसुकै अवस्थामा आक्रमण गर्न सक्छ ।
शुरुमा बोटको एउटा हाँगा मात्र ओइलाउँछ ।
घाम लाग्दा ओइलाउने र घाम नलाग्दा विरुवा स्वस्थ जस्तै देखिन्छ । पछि पूरै बोट ओइलाउँछ
बोटको अवस्था बढी भई सकपछि आलुको दानामा आँखाहरु कालो हुन थाल्दछ ।आँखामा माटो टाँसिएको हुन्छ । दाना काटेर हेर्दा खैरो चक्र देखिन्छ।
खैरो चक्र देखिएको ठाउँमा हातले थिच्दा कुहिएको ठाउँबाट सेतो पिप जस्तो बाक्लो तरलपदार्थ निस्कन्छ ।

लक्षण

• जमिनमुनिको काण्ड र दानामा यसको लक्षण देखापर्दछ ।
• काण्ड, नयाँ पालुवा, कोपिला, आलुको लहरा, आलुको दानामा यो रोग शुरुहुन्छ र त्यहाँबाट विकास हुन्छ ।
• दानाको आँखाबाट स–साना खटिरा जस्तो फोका परी बढ्दै गई काउली जस्तो अस्पष्ट आकारको ऐंजेरु वृद्धि हुन्छ ।
• ऐंजेरुको मुस्लै मुस्लाहरु देखिन्छ ।

व्यवस्थापन

लक्षण

• यस रोगले बिरुवाको कुनैपनि अवस्थामा आक्रमण गर्दछ ।
• जाडो याममा उपयुक्त वातावरण भएमा रोग पातको किनारामा साना–साना पानीलेभिजेका जस्ता थोप्लाहरुबाट शुरु हुन्छ । जुन कालो भएर आउँछ र आकारमा पनि वृद्धि हुन्छ ।
• पातको हरियोपना हराए जस्तो हुन्छ । जसले गर्दा पात र पातको किनाराबाट रोगको शुरुवात हुन्छ ।
• उपयुक्त वातावरण भएमा २–३ दिनमा पात मरेर जान्छ । पात मात्र नभई बोट नै मर्न सक्छ।
• चिस्यान बढी भएमा रोगी बिरुवा सड्छ र नराम्रो गन्ध आउँछ ।

व्यवस्थापन

पहिचान
कमलो, हरियो वा पहेंलो, हरियो शरीर र पखेटा भएको वा नभएको हुन्छ ।
क्षतिको पहिचान
लाहीको माउ र बच्चा दुवैले कलिला पातहरूको तल्लो सतहमा बसेर रस चुस्दछ । यसले गर्दा बोट ख्याउटे हुन्छ । पात पहेंलो र गुजुमुज्ज परेको हुन्छ ।
व्यवस्थापन विधि

पहिचान
लाभ्रेको रङ्ग हलुको गुलाफी, टाउको गाढा खैरो र छुँदा असाध्यैचलमलाउने हुन्छन् । बयस्क पुतली खैरो र सानो हुन्छ।
क्षतिको पहिचान
पातमा हरियो, सेतो धव्वा, खैरो– डढेको धव्वा, डाँठ र आलुमा सुरुङ्गहरू देखिने र आलुका आँख्लाबाट खैरो पदार्थ निस्कन्छ ।
व्यवस्थापन विधि

पहिचान
बोसो समानको सेतो शरीर, टाउको खैरो–रातो, ठूल–ठूला ३ जोर
खुट्टा भएको र छुँदा खुम्चिने हुन्छ ।
क्षतिको पहिचान
माटो मुनि चपाईएका डाँठ देखिन्छन् ।
व्यवस्थापन विधि

पहिचान
भाले कमिलाको शारीरीक बनोटमा अरिङ्गालको जस्तो हुन्छ र पारदर्शक पखेटाहरूका नशाहरू काला खैरा देखिन्छन् । पोथी कमिला लामो बनावटको हुन्छ र यसका पखेटाहरू हुँदैनन् ।
क्षतिको पहिचान
आलुमा माटो सहितका मसिना वा ठूला छिद्रहरू हुन्छन् ।
व्यवस्थापन विधि
आलु रोप्नु अघि क्लोरपाइरीफस १० प्रतिशत गेडा वा २० प्रतिशत झोलले माटोको उपचार गर्ने । कीरा देख्नासाथ सिंचाइको व्यवस्था गर्ने ।
 गहुँत, असुरो, खिर

पहिचान
ध्वाँसे वा खैरो रङ्ग चिल्लो शरीरको ढाड तर्फ अस्पष्ट धर्साहरू र चलाई दिँदा गुडुल्किने हुन्छ ।
क्षतिको पहिचान
काटिएको बोटको फेद र आलुमा प्वाल हुन्छ ।
व्यवस्थापन विधि
काटेको बिरुवाको जरा नजिक माटो मा कोट्याएर लाभे्रहरू खोजी नष्ट गर्ने । 
क्लोरपाइरीफस (डर्सवान १० प्रतिशत गेडा) वा मालाथियन धूलो १ के.जी. प्रति रोपनीका दरले माटो को उपचार गर्ने ।