प्राङ्गारिक खेती प्रविधि

पोखरा लेखनाथ महानगरपालिका,
नगर कार्यपालिकाको कार्यालय,
कृषि शाखा, कास्की
आ.व. २०७५/७६

• प्राङ्गारिक उपज उत्पादन वा प्रशोधन गर्ने व्यक्ति वा समुदायले मजदूर तथा बालहित एवं अधिकारका बिषय सुरक्षित गर्न प्रचलित नियम कानूनको पालना गर्नुपर्दछ ।
• सम्बन्धित निकायले उत्पादन तथा प्रशोधन क्षेत्रमा काम गर्ने सबै कर्मचारी, मजदूर तथा तिनका परिवारलाई सफा/स्वच्छ पानी, खाना, बसोबास, शिक्षा, स्वास्थ र यातायातको प्रबन्धमा ध्यान दिनु पर्दछ ।
• कर्मचारीहरुको सामाजिक सुरक्षा, उचित वेतन, सञ्चयकोष, उपदान र महिला कर्मचारीहरुको लागि सुत्केरी बिदाको व्यवस्था हुनुको साथै समान काममा सबै कर्मचारीहरुलाई समान सुविधा उपलब्ध हुनु पर्दछ ।
• ठूला उत्पादन तथा प्रशोधन ईकाईको शेयर निष

 प्रशोधनकर्ताले प्राङ्गारिक कृषि उपज प्रशोधन कार्यका लागि नेपाल सरकारको सम्बन्धित निकायबाट अनुमति पत्र लिनु पर्दछ । विशेष निगरानी सूचीमा रहेकाप्रशोधित वस्तुहरुको हकमा विशेष अनुमति पत्र लिनु पर्दछ ।
 अप्राङ्गारिक उपज तथा अन्य प्रशोधनमा उपयोग भएको स्थल, मेसिन, उपकरण तथा भाँडाकुँडाहरु प्राङ्गारिक उपज प्रशोधन गर्नु अगाडि राम्रोसँग सफा सुग्घर गर्नु पर्दछ ।
 मुख्य कच्चा पदार्थ कुनै पनि रसायनबाट प्रदूषण मुक्त प्रमाणित प्राङ्गारिक उपज हुनुपर्दछ ।

 प्राङ्गारिक मौरीपालनका लागि स्थानीय जातको मौरी (Apis cerena) को सवालमा दुई कि.मि. र युरोपियन मौरी (Apis mellifera) को सवालमा ४
कि.मि. क्षेत्र वरिपरि अप्राङ्गारिक खेतिपाती वा अन्य क्रियाकलाप भएको हुनु हुंदैन ।
 मौरीको घारमा प्रयोग हुने काठ तथा अन्य स–साना सामाग्री र मह काढ्दा प्रयोग गरिने औजार तथा सामाग्री बुंदा ३.१२ अनुसार तय गरिएको प्राङ्गारिक मापदण्ड अनुसार हुनु पर्दछ ।
 मौरीको मह काढ्दा पूरै चाका निचोरेर मह काढ्नु हुँदैन ।
 रोग तथा परजीवी नियन्त्रणको लागि एन्टिबायोटिक तथा मौरीलाई हानिकारक हुन सक्ने औषधि प्रयोग गर्न हुँदैन ।

 भण्डारण गर्दा प्राङ्गारिक र अप्राङ्गारिक उपजहरुलाई मिसाएर राख्नु हुँदैन ।
 प्राङ्गारिक उपज राम्ररी प्याकिङ्ग गरिएको र उपभोक्तासम्म पुगुन्जेल सुरक्षित रहने गरी लेबल लगाईएको हुनुपर्दछ ।
 प्राङ्गारिक उपज भण्डारण गरिने कण्टेनर र स्थान (कोठा या गोदाम)मा कुनै किसिमको रसायन प्रयोग गर्न पाईंदैन ।
 भण्डारणमा कुनै रसायनको प्रयोगबाट प्राङ्गारिक उपज प्रदूषित नहुने गरी भौतिक तथा यान्त्रिक पासो राख्न पाइनेछ ।
 फलफुल, बालीनाली तथा सागसब्जी पकाउन वा रंग विकसित गर्न कुनै किसिमको रसायन प्रयोग गर्न हुँदैन । 

 रोग, किरा र झार नियन्त्रणमा रासायनिक तवरबाट फ्याक्ट्री निर्मित साबुन तथा सर्पहरु लगायत कुनै किसिमको रासायनिक विषादी प्रयोग गर्न पाइदैन ।
 प्राङ्गारिक बालीमा रोग–किरा व्यवस्थापनमा –
क) निम, बकाईनो, रिठ्ठो, अर्खुल, तीतेपाती, असुरो, तुलसी, सूर्ती जस्ता वनस्पतिबाट बनाइने झोल तथा धूलोजन्य वानस्पतिक कीटनाशक,
ख) खनिज पदार्थ, खरानी, प्राङ्गारिक खुर्सानी, प्याज, लसुन र वनस्पति तेल,
ग) GMOs/LMOs बाहेक शुक्ष्म जीवाणू
घ) बत्ती, लिसो (टांसिने), फेरोमेन र खोल्से (Pitfall trap) पासो जस्ता भौतिक तरिका प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

 माटोको गुणस्तर सुधार गर्न कुनै किसिमको रासायनिक मल प्रयोग गर्न पाईंदैन ।
 न्यूनतम् ९० दिन कुहाएर राम्रोसँग पाकेको गोबरमल वा गोबर ग्याँसबाट निस्केकोलेदो (Slurry)मल बाली काट्नु/टिप्नु भन्दा ३० दिन अगावै माटोमा मिलाउनु
पर्दछ । राम्रोसँग नपाकेको गोबर मल र गोबर ग्याँसबाट निस्केको लेदो प्रयोगगर्नुहुँदैन । यदि प्रयोग गर्नु पर्ने अवस्था आएमा बाली काट्नु÷टिप्नु भन्दा १२० दिनअगावै माटोमा मिलाई सक्नु पर्दछ ।