प्राङ्गारिक खेती प्रविधि

 पाएसम्म र हुँदासम्म स्थानीय जात र प्राङ्गारिक प्रमाणिकरण भएका बिउ बिजनकोप्रयोग गर्नुपर्दछ। प्राङ्गारिक प्रमाणिकरण भएका बिउ बिजन नपाईएमा रासायनिकतरिकाले उत्पादित तर रासायनिक पदार्थ/विषादीमा उपचार नगरिएको बिउबिजन प्रयोग गर्न सकिनेछ। भर्खरै प्राङ्गारिक खेति शुरु भएको क्षेत्रमा प्रमाणिकरणनिकायले तोकेको समयावधि भित्र मात्र रासायनिक पदार्थ÷विषादीमा उपचार भएको बिउ प्रयोग गर्न सकिनेछ। अप्राङ्गारिक बिउ प्रयोग गरिने माथिकादुवैे अवस्थामा निरीक्षणका आधारमा आवश्यक निर्देशन सहित प्रमाणिकरण निकायको पूर्व स्वीकृति अनिवार्य हुनेछ ।

 रुपान्तरण अवधि प्राङ्गारिक खेति शुरु भएको मितिदेखि गनिने छ ।
 रुपान्तरण अवधिको पहिलो वर्षमा (प्राङ्गारिक प्रणालीमा ल्याइएको एक वर्षसम्म)प्रमाणिकरण गर्ने निकायले बेला–बेलामा निरीक्षण गर्नुपर्दछ । प्रमाणिकरण चिन्हभने प्रयोग गर्न पाइने छैन ।
 रुपान्तरण अवधिको दोस्रो र तेस्रो बर्षको उत्पादनलाई राम्रोसँग निरीक्षण गरेरप्रमाणिकरण निकायले ’रुपान्तरण अवस्थाको प्रमाणिकरण चिन्ह’ प्रदान गर्नसक्नेछ ।

 प्राङ्गारिक खेति हुने कित्तालाई प्रदूषण र मिसावटबाट जोगाउन प्राङ्गारिक ररासायनिक खेति गरिने कित्ताहरु बीच मध्यवर्ती क्षेत्र र बाली हुनुपर्दछ ।
 प्राङ्गारिक र रासायनिक खेति बीच सडक भएमा ४ मिटर र अन्य अवस्थामाकम्तिमा ५ मीटर मध्यवर्ती क्षेत्र (Buffer Zone) हुनु पर्नेछ ।
 प्राङ्गारिक प्रमाणिकरणका लागि निम्न अनुसारका उपजहरु स्वीकार्य हुने छैनन् ।
– एकै कित्ता जमिनमा प्राङ्गारिक र रासायनिक दुवै तवरको खेति भएमा ।
– आपसमा मिसावटको सम्भावना रहेका समानान्तर उत्पादन भएमा ।

फरक–फरक संस्थाहरुको फरक–फरक निरीक्षण तरिका र दायराहरु प्रयोग गर्ने भएतापनि नतिजा एउटै हुन्छ । हरेक संस्थाहरुले प्रमाणिकरणको लागि तीनवटा तहहरु प्रयोग गर्दछन् ।
तह १ : यो सबैभन्दा माथिल्लो तह हो । त्यसैले यो पूर्ण प्राङ्गारिक तह हो ।

आन्तरिक नियन्त्रण प्रणाली भनेको गुणस्तर निर्धारण प्रणालीको एउटा लिखितदस्तावेज हो । यसमा उत्पादन प्रक्रियामा प्रयोग भएका सबै सामाग्री एवं गतिबिधिहरुको विवरण राखिन्छ, जसले बाह्य प्रमाणिकरण निकायलाई समूह सदस्यको बार्षिक रुपमा निरीक्षण र प्रमाणिकरण गर्ने आधार प्रदान गर्दछ |

आन्तरिक नियन्त्रण  प्रणाली  भनेको  गुणस्तर  निर्धारण  प्रणालीको  एउटा  लिखितदस्तावेज हो । यसमा उत्पादन प्रक्रियामा प्रयोग भएका सबै सामाग्री एवं गतिबिधिहरुको विवरण  राखिन्छ,  जसले  बाह्य  प्रमाणिकरण  निकायलाई  समूह  सदस्यको  बार्षिक  रुपमा निरीक्षण र प्रमाणिकरण गर्ने आधार प्रदान गर्दछ

 यसमा उत्पादकको उत्पादन निरीक्षण गर्ने निरीक्षक, छुट्टै प्रमाणिकरण निकाय र उत्पादक गरी तीन पक्षको प्रत्यक्ष र स्वतन्त्र भूमिका निर्वाह भएको हुन्छ । यसका निरीक्षण र प्रमाणिकरणको काम पूर्णत बाहिरी संस्थाबाट गराउनु पर्ने भएकोले महँगो हुन्छ तर बढी भरपर्दो र विश्वासनीय भएकोले बजारीकरणका लागि सकारात्मक हुन्छ ।

 सहभागितामूलक गुणस्तर निर्धारण प्रणाली(Participatory Guarantee System) भनेको आफ्नो क्षेत्रभित्र भएका उत्पादन प्रकृयालाई उत्पादक आफै र आफ्ना क्षेत्रमा भएका उपभोक्ताहरु बीचको  कार्यसम्बन्ध  स्थापना गरी आवश्यक परेको  अवस्थामा सम्बन्धित  संघसंस्थाका  प्रतिनिधि  समेतको रोहवरमा  उत्पादन  प्रक्रियाको  अनुगमन मूल्याङ्कन गरी प्रमाणिकरण गराउने पद्धतिलाई सहभागितामूलक प्रमाणिकरण भनिन्छ । यसमा  प्रमाणिकरण गर्ने संस्थालाई बोलाई रहनु नपर्ने भएकोले  सस्तो पर्दछ तर यस्तो समूहले स्थानीयस्तरमा सानो क्षेत्रभित्र मात्रै विश्वास आर्जन गर्न सक्ने भएकोलेव्यापारको दायरा पनि सानो नै हुन्छ । यसको लागि उत्पादक,व्यापार

प्राङ्गारिक वा अर्गानिक कुनै उत्पादनको लेबलमा लगाइने शब्द हो, जसले त्यो उत्पादन प्राङ्गारिक खाद्यान्न उत्पादनको एक निश्चित मापदण्ड वा नियमअनुसार उत्पादन गरिएको छ भन्ने जानकारी दिन्छ । प्राङ्गारिक खाद्यान्न उत्पादन एउटा यस्तो खेति पद्दतिमा आधारित हुन्छ जसले बिभिन्न किसिमका रासायनिक तत्वहरु जस्तो कृत्रिम मलखाद, बिषादीहरुको प्रयोग बिना नै माटोमा  उत्पादकत्व  वृद्धि  गर्ने  र  कायम राख्ने  गर्दछ। यसरी साधारण अर्थमा भन्नुपर्दा कुनै पनि कृषि उपज प्राङ्गारिक खाद्यान्न उत्पादनको नियमानुसार विभिन्न रासायनिक तत्वहरुको  प्रयोग बिना नै उत्पादन गरिएको छ भनी प्रमाणित प्रदान गर्ने वा प्राप्त गर्ने प्रकृया

• समग्र उत्पादन प्रणालीलाई जैविक विविधता उन्मुख गराउने ।
• माटोको जैविक क्रियाकलापलाई वृद्धि गर्ने ।
• मित्रजीवहरुको संरक्षण गर्ने|
• माटो, हावा र पानीलाई स्वस्थ राख्ने |
• बालीचक्र, कोशेबाली, हरियो मललाई बाली प्रणालीको अभिन्न अङ्गकोरुपमालिइ खेति गर्ने ।
• दीर्घकालिन रुपमा माटोको उर्वराशक्तिलाई कायम गर्ने ।
• बाली र पशुको अवशेषलाई कुहाएर पुनः प्रयोग गर्दै खाद्यतत्वको आपूर्ति गर्ने |
• कम्पोष्ट मल अधिक प्रयोग गर्ने ।
• रोग किरा नियन्त्रणका लागि प्राकृतिक वनस्पति एवं जैविक विषादी प्रयोग गर्ने ।
• भौतिक, कृषिगत तथा जै